Żywienie w niedoczynności tarczycy i w chorobie Hashimoto
Tarczyca jest organem odpowiedzialnym za wydzielanie hormonów odgrywających kluczową rolę w procesach metabolicznych. Trójjodotyronina, czyli T3, bierze między innymi udział w regulacji temperatury ciała oraz w przemianach cukrów i tłuszczów. Z kolei tyroksyna, czyli T4, charakteryzuje się niewielką aktywnością i zwykle ulega przekształceniu do T3.
Pracę tarczycy reguluje TSH- hormon wydzielany w przez przysadkę mózgową. Działa on na zasadzie sprzężenia zwrotnego, czyli przy niskim stężeniu hormonów tarczycy jego poziom we krwi wzrasta, co ma na celu pobudzenie tarczycy do wydzielania T3 i T4. Niskie stężenie TSH wskazuje zwykle na nadczynność tarczycy, natomiast wysokie na niedoczynność.
Przyczyny chorób tarczycy mogą być różne. Niedoczynność tarczycy może wynikać z niedoboru jodu (bierze udział w produkcji hormonów tarczycy), nieprawidłowej pracy przysadki, lub może być wynikiem choroby Hashimoto, która jest chorobą z autoagresji. Nadczynność z kolei może być wynikiem choroby Gravesa-Basedowa, obecności guzków, może też występować po porodzie. Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą być skutkiem nadmiernej ekspozycji na jod, w tym jego suplementacji. W tekście skupimy się na żywieniu w niedoczynności tarczycy.
Objawami, które mogą świadczyć o występowaniu niedoczynności tarczy są m.in.:
- ogólne osłabienie oraz senność,
- zmniejszona wydolność organizmu,
- brak koncentracji,
- zaburzenia pamięci,
- odczuwanie chłodu,
- zaparcia,
- zwiększenia masy ciała, w krótkim okresie czasu,
- spadek metabolizmu,
- wypadanie włosów,
- zaburzenia lipidowe.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na przyjmowaniu leków w indywidualnie dobranej dawce, ale bardzo ważne również jest przestrzeganie zdrowej diety. Odpowiednia dieta wpływa na poprawę procesów metabolicznych, samopoczucia i wyglądu, umożliwia uzyskanie prawidłowej masy ciała oraz znacznie zmniejsza ryzyko chorób powiązanych.
Nie ma określonego schematu zaleceń. Każdy organizm jest inny i ma różny poziom hormonów tarczycy oraz inne ukształtowanie przewodu pokarmowego.
Reakcja organizmu na poszczególne produkty spożywcze u każdego może być inna dlatego bardzo ważne jest indywidualne podejście. Nie każdy chory na Hashimoto musi przejść od razu na dietę bezglutenową czy bezmleczną, zależy to od tolerancji jego organizmu. Osoby chorujące na niedoczynność tarczycy powinny obserwować swój organizm aby wyłapać produkty po których występują dolegliwości. Jeśli mamy podejrzenie, że nie tolerujemy glutenu to warto wykonać badania w kierunku celiakii, szczególnie kiedy chorujemy na Hashimoto ponieważ te choroby mogą współistnieć.
W swoim gabinecie spotykam osoby, które chorują na Hashimoto i doskonale tolerują produkty ze wszystkich grup, dobrze reagują na dietę, ich wyniki się poprawiają. Spotykam również osoby, których dieta musi być mocno ograniczona aby czuły się dobrze. Dlatego wszystko zależy od przypadku. Jednak co z pewnością mogę powiedzieć- nietolerancja glutenu zdarza się najrzadziej. Nie prowadzę na ten temat statystyk, choć coraz częściej przechodzi mi to przez myśl 🙂
Oczywiście często można spotkać się z głosami, że dieta eliminacyjna pomogła i to jedyne słuszne rozwiązanie- jednak najpierw należałoby zadać sobie pytanie jak dieta wyglądała wcześniej. Bo jeśli wcześniej posiłki były nieregularne, niepełnowartościowe, pojawiały się wysokoprzetworzone produkty, gotowe dania, słodycze, fast-foody- to każda zmiana sposobu żywienia na zdrowszy da pozytywne efekty.
W wypadku braku występowania dolegliwości po spożyciu pokarmów, wystarczy stosowanie racjonalnej, zdrowej diety, oczywiście z wykluczeniem produktów niezalecanych do spożycia w niedoczynności tarczycy.
Podstawowe zalecenia żywieniowe:
-
Należy spożywać 4-5 posiłków dziennie.
-
Przerwy pomiędzy posiłkami powinny wynosić 3 lub 4 godziny.
-
Ostatni posiłek należy spożyć około 2-3 godziny przed snem.
-
Należy unikać objadania się i uczucia pełności po spożyciu posiłku.
-
Zaleca się spożywanie potraw przygotowanych samodzielnie w domu.
-
Należy również zaprzestać palenia papierosów, spożywania alkoholu oraz picia mocnej kawy czy herbaty oraz spożywania żywności typu Instant (żywność wysoko przetworzona), czy produktów typu Fast-food.
-
Podstawą diety powinny być warzywa i owoce, produkty nabiałowe (jeśli są dobrze tolerowane), ryby oraz chude mięso. Z produktów węglowodanowych należy wybierać te które mają niski indeks glikemiczny.
-
Głównym źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe bogate w błonnik. Polecane są płatki owsiane, pieczywo żytnie pełnoziarniste, grube kasze (pęczak, gryczana), ryż brązowy lub dziki oraz makaron pełnoziarnisty. Produkty bogate w błonnik wpływają pozytywnie na układ trawienny regulując jego pracę. Produkty pełnoziarniste są również źródłem składników mineralnych korzystnie wpływających na pracę tarczycy- są to cynk i selen.
-
Należy również pamiętać o odpowiedniej ilości wapnia. Dobrym źródłem wapnia jest mleko, jogurty, sery twarogowe, maślanka oraz kefir.
-
Zaleca się spożycie tłustych ryb morskich oraz olejów roślinnych czy orzechów, które mają wysoką zawartość kwasów omega-3, które wykazują działanie przeciwzapalne.
Niedobory obserwowane w chorobach tarczycy:
- niedoczynność tarczycy: białko, witaminy A, C, B6, B12 oraz minerałów magnezu, fosforu, potasu,
- dodatkowo w Hashimoto: witamina B12, antyoksydanty- witamina E i C, selen, cynk, glutation.
Produkty przeciwwskazane w niedoczynności tarczycy
Ze względu na zwartość substancji goitrogennych przy niewyregulowanej pracy tarczycy należy ograniczyć spożycie warzyw kapustnych (różne rodzaje kapust, brukselka) oraz innych warzyw takich jak kalafior, brokuły, jarmuż, rzepa, kalarepa, szpinak. Jednak obróbka termiczna zmniejsza zawartość tych niekorzystnych substancji i stają się one bezpieczne. Przy uregulowanych wynikach nie należy się obawiać produktów zawierających goitrogeny nawet w formie surowej. Szacuje się, że należałoby zjadać około 500g surowej kapusty dziennie aby miała niekorzystny wpływ na pracę tarczycy.
To tylko kilka podstawowych zaleceń, jednak aby ustalić indywidualną dietę należy przeprowadzić szczegółowy wywiad dotyczący aktualnego stanu zdrowia, przyjmowanych leków, trybu dnia, możliwości oraz preferencji.